Rock Radical Vasco. Zabawa i walka w Kraju Basków

Na początku lat osiemdziesiątych, gdy dla festiwalu w Jarocinie i całej polskiej muzyki rockowej rozpoczynał się najlepszy okres w historii, w Hiszpanii, a konkretnie w jej północnej części, na terenach zamieszkiwanych przez Basków (Kraj Basków oraz Nawarra), pojawił się jeden z najbardziej wpływowych nurtów muzycznych w Hiszpanii, znany dziś jako Rock Radical Vasco (bask. Euskal Rock Erradikala).

Tło społeczne i polityczne

Podobnie jak polski punk rock, RRV narodził się w niezwykle burzliwych społecznie i politycznie czasach, kiedy w pofrankistowskiej Hiszpanii zaczęły uzewnętrzniać się wieloletnie napięcia, a mieszkający w granicach tego kraju Baskowie zaczęli domagać się zwiększenia autonomii, a nawet niepodległości (w czym prym wiodła terrorystyczna organizacja Euskadi Ta Askatasuna - ETA). Rząd w Madrycie na dążenia Basków odpowiadał bezwzględnie, tworząc m.in. potajemnie „szwadrony śmierci” GAL. Do tego wszystkiego dochodziły problemy gospodarcze w tym regionie: upadek przemysłu ciężkiego, wysokie bezrobocie i – w odczuciu młodych Basków – brak perspektyw.

Kortatu

Autorami określenia Rock Radical Vasco (radykalny baskijski rock) byli José Mari Blanco (ówczesny menadżer La Polla Records) i Mariano Goñi (ich wydawca), którzy użyli go po raz pierwszy w 1983 r. podczas festiwalu zorganizowanego przeciw wstąpieniu Hiszpanii do NATO. Początkowo RRV pozostawał muzycznie pod bardzo dużym wpływem takich grup jak brytyjskie Sex Pistols, Madness i The Clash, czy też amerykański Ramones, wprowadzając jednocześnie do swojego repertuaru charakterystyczne baskijskie brzmienia. Łączył różne style muzyczne, jak hardcore, punk, oi, ska czy reggae. Również twórczość poszczególnych kapel trudno zaliczyć do jednego gatunku, zwłaszcza, że nierzadko muzyka wykonywana przez nie u schyłku kariery bardzo różniła się od tej, z którą debiutowali. Jeśli chodzi o problematykę tekstów, przeważała tematyka polityczno-społeczna. U wszystkich zespołów za pewną wspólną oś można uznać anarchistyczny bunt przeciw niesprawiedliwości, nietolerancji i braku poszanowania dla godności człowieka. Wiele baskijskich zespołów tamtych czasów identyfikowało się z hasłem „JAIAK BAI, BORROKA ERE BAI”, co w dosłownym tłumaczeniu znaczyło „zabawa tak, ale także walka”.

Kapele zaliczane (głównie przez dziennikarzy) do nurtu Rock Radical Vasco działały początkowo przy małych lokalnych wytwórniach, jak Oihuka, Soñua czy Discos Suicidas, i we własnym zakresie organizowały trasy koncertowe – głównie na terenach zamieszkałych przez ludność baskijską, ale z czasem również w innych rejonach Hiszpanii.

Eskorbuto

Nieco inne barwy reprezentował zespół Eskorbuto. Nacjonalizm baskijski w tekstach tej grupy nie zajmuje tyle miejsca, co w przypadku Kortatu (choć niewątpliwie go popierali, czego dowodem były kawałki „ETA” i „Antes de las guerras”). I to nie jedyna różnica. Pochodzenie zespołu też było inne – Eskorbuto powstało w slumsach Ezkerraldea (hiszp. Margen Izquierda tzw. Lewy Brzeg Bilbao). Jeszcze zanim cokolwiek nagrali już byli legendą. Nihilistyczna postawa, krytyka nie tylko systemu politycznego ale i wszystkiego wokół, mocne osobowości muzyków (szczególnie Iosu Exposita i Juanmy Suáreza), ale także ich słabość do używek i przede wszystkim chwytliwy melodyjny punk – to wszystko pozwoliło Eskorbuto stać się jednym z najpopularniejszych zespołów w Kraju Basków, a później nawet w całej Hiszpanii.

Eskorbuto

Co jeszcze różniło Eskorbuto od Kortatu? Otóż ci pierwsi, pewnie ze względu na swe pochodzenie i nieznajomość euskary, śpiewali wyłącznie po hiszpańsku. Ich pierwszy longplay „Eskizofrenia” (1985) doskonale pokazywał styl zespołu: agresywne społeczno-polityczne teksty i oiowe brzmienie. Był to chyba najciekawszy materiał, jaki nagrali, choć za najważniejsze w ich karierze uważa się kolejne dwa albumy: „Anti-todo” (1986) oraz mroczny, pesymistyczny i bardziej rockowy „Los demenciales chicos acelerados” (1987), na którym jednak zabrakło już przekazu politycznego.

La Polla Records, Hertzainak

Oprócz Kortatu i Eskorbuto istniały inne, równie ciekawe, kapele prezentujące, jak już wspomniano, bardzo zróżnicowaną tematykę w swoich tekstach, a także różne style muzyczne. O fanów Eskorbuto rywalizowała kapela La Polla Records ze swym niesamowicie oryginalnym liderem Evaristo. Prezentowała ona podobną postawę w stosunku do świata co „dzieci Margen Izquierda”, ale jej teksty były bardziej dosłowne. Pierwszy album studyjny zespołu – „Salve” (1984) – osiągnął podobno liczbę ponad miliona sprzedanych kopii.

Evaristo (La Polla Records)

Baskijskim The Clash nazywa się z kolei formację Hertzainak, która debiutowała w 1984 r. znakomitą płytą nazwaną po prostu „Hertzainak”. W tekstach tej formacji (pisanych wyłącznie w euskarze) także odnajdujemy dużo baskijskiego lewicowego nacjonalizmu, jak w sztandarowym kawałku „Si vis pacem para bellum” (łac. Jeśli chcesz pokoju, przygotuj się na wojnę). Dlatego też nie dziwi tu obecność dużej dawki miejscowego folku, świetnie wkomponowanego w melodyjny punk.

Pozostałe kapele

Wyłącznie w języku baskijskim tworzyły również kapele Zarama, z oryginalnym wokalem Roberta Moso (debiut w 1984 r. płytą „Indarrez”), Baldin Bada (bardzo ciekawe połączenie folku ze ska-punkiem na „Lur Azpian Bukatuko Duzue” z 1986 r.), hardcorowe BAP!!, oiowe Delirium Tremens (kolejna kapela z udziałem jednego z członków rodziny Muguruza, tym razem Iñiga) czy też punkrockowe Jotakie (zespół przypominający nieco naszą Republikę).

W przypadku pozostałych kapel sprawa języka wyglądała różnie. Było to spowodowane najczęściej nieznajomością euskary (w czasach dyktatury Franco język ten był zakazany i większość Basków go po prostu nie znała) lub chęcią wypromowania swojej muzyki poza granice Kraju Basków. Wśród tych, u których przeważał język hiszpański wyróżnić należny legendę muzyki reggae w Hiszpanii, zespół Potato. Jego split z 1986 r. z innym przedstawicielem RRV, Tijuana In Blue, był jednym z najciekawszych wydawnictw tamtych lat.

Hertzainak

Najlepszy album live tamtych czasów nagrali punkowcy M.C.D. – w 1987 r. zespół wydał „Bilboko gaztetxean”, będący zapisem koncertu w Bilbao, z legendarnymi kawałkami „No mas punkis muertos” czy „35 millones de borregos”. Dwa lata później kapela nagrała, tym razem w studiu, kolejną ciekawą płytę, o mocnym tytule „Jódete”. M.C.D. zasłynęło też nagraniem kilku utworów ku czci sportowej wizytówki Basków, klubu Athletic Bilbao.

Duże znaczenie dla rozwoju ska-punka miała płyta „Skalherria Punk” (1986), będąca splitem kapel Korroskada, Vomito, Txorromorro i Virus de Rebelion (w której zaczynał dzisiejszy gitarzysta Ska-P, Joxemi). Za ciekawostkę natomiast można uznać kapelę Las Vulpess, składającą się wyłącznie z kobiet. Ta punkowa grupa przypominała nieco „kobiecą wersję Eskorbuto”, a w swoim czasie wywołała spory skandal przez swój hit „Me gusta ser una zorra” czyli „Lubię być dziwką”.

Tak trochę na siłę, do RRV można zaliczyć także prekursora hiszpańskiego rapu, grupę Negu Gorriak, założoną w 1990 r. przez wspomnianego wyżej Fermina Muguruzę. Będący muzycznie pod dużym wpływem amerykańskich kapel Public Enemy i Faith No More zespół, oprócz wspomnianego gatunku, grał również hardcore, ska i reggae, a w jego tekstach bardzo widoczny był oczywiście baskijski nacjonalizm.

Tekst ukazał się pierwotnie na blogu
REVOMUSIK. Latynoska i baskijska scena zaangażowana »